Badanie USG transwaginalne jest podstawowym narzędziem w diagnostyce raka jajnika. Na jego podstawie można ocenić, czy występuje, a jeśli tak – to jaki charakter ma zmiana w obszarze jajników, co pozwala podjąć decyzję o dalszym postępowaniu. Co może zakłócić wynik tego badania i jakie nieprawidłowości można z niego wyczytać – wyjaśnia dr n. med. Paweł Guzik, specjalista ginekologii i położnictwa, członek Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego
Wg badań agencji badawczej IQS, 72 % kobiet nie wykonuje USG przezpochwowego, ponieważ boją się, że zostanie wykryta u nich choroba – ten mit lekarza, który „zawsze coś znajdzie” jest wciąż żywy. Jak z tym walczyć i przekonać panie, że idziemy do lekarza po życie i zdrowie, a nie po chorobę i śmierć?
To bardzo trudne zagadnienie. Niestety ostatnie lata spowodowały spadek zaufania do grupy zawodowej, jaką są lekarze- to wieloczynnikowa przyczyna. Powstają różne inicjatywy, kampanie medialne, akcje rozpowszechniające wiedzę, np. o nowotworach narządu rodnego. Ma to na celu zwiększenie wiedzy na temat problemów nowotworowych narządu rodnego u kobiet. I właśnie miesiąc wrzesień jest okresem dedykowanym rozpowszechnianiu wiedzy o nowotworach ginekologicznych. Październik to znowu miesiąc podczas, którego mówi się o raku piersi, jego profilaktyce, organizuje się badania USG piersi i itd. Obawa przed wykryciem choroby nowotworowej jest stara jak świat. Niestety dzisiaj większym autorytetem na temat wiedzy medycznej jest Internet niż sam lekarz. To jest ta smutna rzeczywistość. Tak wspaniałe narzędzie, jakim jest wspomniany Internet niestety w rękach osoby nieodpowiedzialnej może uczynić tyle samo dobrego, jak i złego. Przede wszystkim rozmowa lekarza-ginekologa z Pacjentką podczas wizyty to również jeden ze skutecznych sposobów dotarcia do świadomości kobiet.
W diagnostyce raka jajnika niezmiernie ważne jest USG transwaginalne, ale też pomocne jest USG przezbrzuszne. Jak często powinnyśmy je wykonywać?
Obecnie nie mają zastosowania przesiewowe badania w kierunku raka jajnika, co dotyczy również chorych pozostających pod kontrolą ze względu na mutację w genach BRCA. Nadal wykrycie raka jajnika we wczesnych postaciach dotyczy niewielkiego odsetka kobiet (20-30%). W pozostałej grupie (około 70%) nowotwór rozpoznaje się w wyższych stopniach zaawansowania choroby. Nie skupiałbym się tylko na badaniu USG transwaginalnym, ale również należy pamiętać o badaniu USG przezbrzusznym. Taki typ badania należy wykonywać raz do roku podczas rutynowej wizyty ginekologicznej u pacjentki nie zgłaszającej jakichkolwiek objawów oraz u kobiet nie obciążonych mutacją w genach BRCA.
W jakich dniach cyklu miesiączkowego najlepiej jest udać się na badanie USG i jak się do tego badania przygotować?
Pacjentki w wieku rozrodczym – najkorzystniej w I fazie cyklu (5-10 dzień cyklu). Jeśli natomiast chodzi o pacjentki w wieku pomenopauzalnym przyjmujące hormonalną terapię zastępczą w sposób ciągły – tu termin badania nie ma znaczenia. To są wytyczne PTGiP sekcji USG. W sytuacji, gdyby czas na badanie nie był odpowiedni – każdy doświadczony ginekolog mimo wszystko potrafi zinterpretować obraz USG. Gdyby miał jakieś wątpliwości, bo np. czas badania nie jest odpowiedni do fazy cyklu, to wtedy taką Pacjentkę zawsze może poprosić o to, żeby przyszła w dogodnym terminie. Ja to stosuję w codziennej pracy.
Co jeszcze może zakłócić obraz USG? Czy jest coś, na co trzeba wziąć tzw. „poprawkę” ?
Masy kałowe w jelitach mogą również utrudniać badanie, wtedy należy takie badanie USG powtórzyć po odpowiednim przygotowaniu Pacjentki. Zawsze każdą wątpliwość w takim badaniu należy do końca wyjaśnić.
Jeśli obraz USG wykazuje nieprawidłowości, to jak wygląda dalsze postępowanie?
W przypadku wstępnego podejrzenia guza jajnika/jajników rozszerzamy diagnostykę o dalsze badania jakimi są markery nowotworowe, badania tomografii komputerowej oraz kolonoskopię i gastroskopię.
Mówiło się kiedyś, że jeśli guz ma rozmiar mniejszy niż 6 cm, to jest szansa na wyleczenie. Jak jest naprawdę i co powinno zaniepokoić lekarza, który przeprowadza badanie USG?
W raku jajnika nie ma objawów patognomonicznych, czyli takich typowych, ale u większości chorych ponad rok przed rozpoznaniem nowotworu występują niespecyficzne objawy dyspeptyczne, czyli objawy ze strony przewodu pokarmowego. We wczesnych stopniach zaawansowania (25-30% przypadków) stwierdza się obecność guza w przydatkach. U chorych z zaawansowanym nowotworem (około 70% chorych) oprócz obecności guza w przydatku/przydatkach – występuje płyn w jamie brzusznej i/ lub opłucnej, a także stwierdza się podwyższone stężenie antygenu CA-125. U części chorych jajniki mogą być prawidłowej wielkości lub jedynie nieznacznie powiększone, mimo rozsiewu raka w jamie brzusznej.
Dziękuję za rozmowę.