Wybór metody leczenia powinien być efektem rozmowy lekarza z pacjentką. Zależy on bowiem od takich czynników jak:
• stopień zaawansowania choroby
• wiek kobiety
• przebyte lub trwające inne schorzenia
Najczęstszą metodą leczenia raka jajnika okazuje się jednak zazwyczaj kojarzenie chirurgii i chemioterapii.
METODY
1) CHIRURGIA
Zabieg chirurgiczny polega na usunięciu z organizmu wszystkich widocznych zmian rakowych. Przeprowadza go odpowiedni specjalista – ginekolog onkolog lub ginekolog, mający doświadczenie w chirurgii miednicy małej i jamy brzusznej.
Ważne jest również, by operacje takie były wykonywane w dużych szpitalach onkologicznych bądź akademickich. Tylko tu zaplecze i chirurgiczne i anestezjologiczne zapewnia odpowiednią opiekę każdej pacjentce, szczególnie po ciężkich zabiegach.
2) CHEMIOTERAPIA
Chemioterapia jest metodą leczenia nowotworów złośliwych przy użyciu leków cytostatycznych, podawanych dożylnie, doustnie lub bezpośrednio do jamy brzusznej. Leki te mają niestety toksyczne oddziaływanie nie tylko na komórki nowotworowe, ale i na komórki zdrowe. Chemioterapia uzupełnia zazwyczaj leczenie chirurgiczne.
Ogólnie klasyfikuje się chemioterapię na:
- radykalną, która gwarantuje skuteczność leczenia, eliminując komórki nowotworowe z organizmu. Głównie stosuje się ją w leczeniu nowotworów hematologicznych, a także guzów litych takich jak na przykład rak jądra, złośliwe choroby trofoblastu.
- uzupełniającą (adiuwantową), stosowaną po radykalnych zabiegach operacyjnych. Głównym jej zadaniem jest likwidacja komórek nowotworowych, pozostałych po zabiegu w postaci mikroprzerzutów.
- wstępną (neoadiuwantową), którą stosuje się przed operacją, by zmniejszyć masę guza i jego zaawansowanie. Dzięki temu można przeprowadzić zabieg mniej okaleczający pacjentkę (kwadrantektomia zamiast mastektomii) lub zabieg radykalny.
- regionalną, wykorzystywaną tylko w niektórych typach raka. Polega na miejscowym podawaniu cytostatyków.
- paliatywną, mającą na celu zatrzymanie lub zwolnienie postępu choroby, a także zminimalizowanie dolegliwości chorych, u których powrót do zdrowia nie jest możliwy.
- antyangiogenną która niszczy komórki nowotworowe, oddziałując toksycznie na sieć naczyń krwionośnych, dostarczających im tlen i składniki pokarmowe, a odbierających produkty przemiany materii (w ten sposób działają nie tylko cytostatyki, ale także specjalne leki, często o funkcji przeciwciała, hamujące rozwój patologicznych naczyń).
- metronomiczną, polegającą na podawaniu małych dawek leków cytostatycznych w krótkich odstępach czasu.
- Poza chirurgią i chemioterapią istnieją również inne metody leczenia przeciwnowotworowego. Są to radioterapia i hormonoterapia.
3) RADIOTERAPIA
Obecnie stosowana jest rzadko, głównie ze względu na większą skuteczność chemioterapii. Polega na oddziaływaniu na komórki nowotworowe promieniowaniem jonizującym. W zależności od odległości źródła promieniowania od nowotworu, wyróżniamy teleradioterapię i brachyterapię. Pierwszy termin oznacza napromieniowanie wiązkami zewnętrznymi, przy użyciu aparatu znajdującego się w pewnej odległości od pacjentki. Drugi termin natomiast oznacza oddziaływanie promieni na nowotwór poprzez źródło, mające bezpośredni kontakt z nowotworem.
Leczony obszar wyznacza zespół specjalistów (radioterapeutów i fizyków), po przeprowadzeniu niezbędnych badań tomograficznych i rentgenowskich. Celem jest bowiem także ochrona jak największej ilości tkanek zdrowych, nieodpornych na promieniowanie jonizujące. Z tego też względu podczas zabiegów pacjent jest unieruchamiany przy pomocy podpórek i indywidualnie wykonywanych masek. W takiej sytuacji jest większa szansa na to, że przy każdym zabiegu napromieniowany zostanie ten sam obszar. Zdarza się także tatuowanie na ciele chorego kropek, ułatwiających dokładne nastawienie aparatury.
4) HORMONOTERAPIA
To metoda wykorzystywana zwłaszcza w przypadku leczenia paliatywnego, choroby przetrwałej lub przy bardzo nasilonych niepożądanych działaniach chemioterapii. Polega na doustnym podawaniu leków hormonalnych w celu zahamowania działania estrogenów, pobudzających komórki nowotworowe raka jajnika do podziałów. Estrogeny są bowiem produkowane nie tylko przez przydatki, usuwane u kobiet chorujących na raka jajnika, ale także przez tkankę tłuszczową i nadnercza.
Preparatami stosowanymi w hormonoterapii są niesteroidowe leki przeciwestrogenowe i inhibitory aromatazy. Leki te są zarejestrowane w przypadku raka piersi, a nie raka jajnika.
OBSERWACJA
1) OBSERWACJA W TRAKCIE LECZENIA
Obserwacja w trakcie leczenia uzależniona jest od przebiegu leczenia i decyzji lekarza prowadzącego.
2) OBSERWACJA PO LECZENIU
Cel obserwacji pacjentek po leczeniu raka jajnika to przede wszystkim wykrycie wczesnego wznowienia choroby nowotworowej wśród tych kobiet, u których możliwe jest wprowadzenie leczenia kolejnego rzutu. Znacząco poprawia ono bowiem jakość życia i czas wolny od choroby.
Dzięki obserwacji unika się też badań, których wyniki i tak nie mają większego wpływu na podejmowane przez lekarza decyzje o sposobie i przebiegu leczenia. Można więc mówić o racjonalizacji kosztów diagnostyki.
Przed rozpoczęciem procesu kontroli stanu zdrowia pacjentki, należy zakwalifikować ją do określonej grupy. Od tego bowiem zależy sposób i przebieg obserwacji. Kryterium podziału stanowi ocena wyniku leczenia I rzutu. Wykonuje się więc podstawowe badania: przedmiotowe, ginekologiczne, obrazowe – RTG klatki piersiowej i USG/TK jamy brzusznej i miednicy małej. Sprawdza się również poziom markerów CA-125. Pacjentki dzieli się na dwie grupy.
Pierwszą stanowią panie, które uzyskały całkowitą odpowiedź po leczeniu. Przez pierwsze dwa lata zleca się im wizyty kontrolne co 3 miesiące, przez kolejne trzy lata – co 6 miesięcy, a później już tylko raz w roku. Po pięciu latach obserwacja jest kontynuowana w ośrodku rejonowym.
W trakcie każdej wizyty lekarz przeprowadza wywiad i badanie kliniczne, badanie ginekologiczne, oznaczenie miana CA-125 u każdej chorej wyjściowo markerowo pozytywnej, Dodatkowo – USG jamy brzusznej i miednicy mniejszej w pierwszych dwóch latach obserwacji, a następnie raz w roku. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości także TK. Obowiązkowo raz w roku morfologia i RTG klatki piersiowej. Zleca się również badanie piersi, minimum raz w roku, u kobiet po czterdziestym roku życia – MMG, u kobiet młodszych – USG. Jeśli pojawiają się wskazania kliniczne, przeprowadza się też inne niezbędne badania.
Drugą grupę stanowią panie z chorobą przetrwałą lub po leczeniu nawrotu. Przez pierwsze dwa lata powinny one zgłaszać się na wizyty kontrolne co 3 miesiące, w kolejnym roku – co 6 miesięcy, a później raz w roku. Po pięciu latach, obserwacja jest kontynuowana w ośrodku rejonowym.
W trakcie każdej wizyty lekarz przeprowadza wywiad i badanie kliniczne oraz badanie ginekologiczne. Pozostałe badania zleca się w zależności od wskazań klinicznych i ewentualnych możliwości leczenia.