Niekiedy w wyniku przyjmowania cytostatyków może wystąpić uszkodzenie komórek nabłonka jelitowego, co uniemożliwia prawidłowe wchłanianie substancji odżywczych i wody. Degradacja tych komórek jest przyczyną wystąpienia biegunek. Należy również pamiętać, że w trakcie chemioterapii, przy obniżonej odporności, mogą wystąpić biegunki o charakterze infekcyjnym.
Biegunka
Jest stanem polegającym na zmianie prawidłowego rytmu wypróżnień, który może polegać na:
- zwiększonej licznie wypróżnień w ciągu doby (>3/dobę)
- zwiększonej ilości stolca (>200g)
- zmianie konsystencji stolca (na płynny, półpłynny, zawierający >7 g tłuszczów)
Jeżeli w trakcie chemioterapii, biegunka utrzymuje się dłużej niż 24 godziny lub towarzyszą jej bolesne skurcze brzucha, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem prowadzącym. Długotrwała biegunka niesie ze sobą zagrożenie utraty wody i elektrolitów.
Uwaga! Masowej biegunki nie należy leczyć bez konsultacji z lekarzem, nawet przy użyciu preparatów dostępnych bez recepty.
Oczywiście istnieją „niemedyczne” sposoby zapobiegania biegunce. Zatem warto:
- Zamiast trzech dużych posiłków w ciągu dnia jeść częściej ale w mniejszych porcjach.
- Unikać potraw zawierających duże ilości błonnika, które mogą powodować biegunkę i wywoływać skurcze jelit. Produkty spożywcze zawierające błonnik: pieczywo pełnoziarniste, produkty zbożowe, surowe warzywa, orzechy, świeże i suszone owoce.
- Wybierać produkty ubogie w błonnik: pieczywo pszenne, biały ryż, makarony, owoce z puszki lub gotowane i obrane ze skorki, twarożek, jogurt, jaja, ziemniaki, rozdrobnione warzywa, mięso drobiowe lub indycze bez skóry, ryby.
- Wystrzegać się kawy, herbaty, alkoholu i słodyczy.
- Nie spożywać potraw pieczonych, tłustych lub mocno przyprawionych ponieważ działają drażniąco i mogą powodować biegunki oraz bolesne skurcze jelit.
- Nie pić mleka oraz nie jeść produktów mlecznych, ponieważ nasilają biegunkę.
- Pić dużo płynów, aby uzupełnić ich straty w organizmie, powstałe w wyniku biegunki. Wskazane są: sok jabłkowy, woda mineralna, słaba herbata, czysty bulion. Należy pić powoli. Nie zaleca się spożywania napojów gazowanych.
Na wskutek przyjmowania cytostatyków dochodzi do zaburzeń wchłaniania wody i elektrolitów co w konsekwencji może powodować zaparcia. Również przyczynami zaparć może być ograniczona aktywność fizyczna podczas procesu leczenia oraz ograniczona ilość spożywanego pożywienia (przyjmowanych posiłków i płynów), spowodowana nudnościami.
Dodatkowo obstrukcję (zaparcia) w dużej mierze mogą nasilać leki p/bólowe (morfina) i p/wymiotne (Zofran), często stosowane w leczeniu onkologicznym.Jak rozpoznać zaparcia? Zaparcia są stwierdzane gdy:
- częstość wypróżnień na tydzień jest mniejsza niż trzy wypróżnienia;
- stolec jest twardy;
- wypróżnienie wymaga wysiłku z uczuciem niepełnego wypróżnienia.
W przypadku wystąpienia zaparcia można skorzystać z niżej wymienionych porad:
- Aby rozluźnić masy kałowe, dobrze jest pić duże ilości płynów (napoje cieple)
- Należy zwrócić uwagę by pokarmy, które spożywamy były obagate w błonnik np. pełnoziarniste pieczywo, produkty zbożowe, surowe lub gotowane warzywa, świeże i suszone owoce, orzechy.
- Warto zwiększyć aktywność fizyczną, zatwardzenie (obstrukcja)często ustępuje, gdy tylko wstanie się z łóżka i chwilę pospaceruje. Przed każdym poważniejszym wzrostem aktywności fizycznej a zwłaszcza, przed przystąpieniem do wykonywania bardziej wymagających ćwiczeń, należy wcześniej skontaktować się z lekarzem prowadzącym.
Bibliografia:
1. Ekiert M., Łacko A., „Powikłania żołądkowo-jelitowe”, „Leczenie wspomagające w onkologii”, Krzemieniecki K. (red.), Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2008., s. 170-185.
2. Jarosz J., Chmielarczyk W., „Problemy z odżywianiem w chorobie nowotworowej”, Medipress, Szwajcaria 2006.
3. Karnicka-Młodkowska H., „Nie bój się chemioterapii. Poradnik dla pacjenta”, Aleksandria, Warszawa 2005.
4. Wronkowski Z., Brużewicz Sz., „Chemioterapia i radioterapia”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.