Lek. Magdalena Bizoń-Szpernalowska – kilka słów o cytologii szyjki macicy
Badania przesiewowe służące wykrywaniu chorób nowotworowych przeznaczone są dla zdrowej populacji. Dzięki programom rządowym badania te wykonywane są nieodpłatnie. Celem takiej diagnostyki jest gruntowne przebadanie jak największej liczby osób, dzięki czemu możliwe staje się wykrycie choroby nowotworowej na wczesnym etapie rozwoju choroby jeszcze przed pojawieniem się pierwszych objawów. Dzięki temu w krajach Europy Zachodniej oraz krajach skandynawskich notuje się zdecydowanie mniejszy odsetek osób w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej, a tym samym zmniejszenie śmiertelności z tego powodu.
W ginekologii do badań przesiewowych można zaliczyć mammografię (od 50 – 69 rż.) oraz badanie cytologiczne szyjki macicy (od 25 – 59 rż).
Co to jest cytologia?
Cytologia szyjki macicy to pobranie komórek z zewnętrznej części szyjki macicy oraz występujących głębiej w kanale szyjki macicy. Używana do tego celu specjalnie przeznaczona szczoteczka posiada specjalny kształt umożliwiający dotarcie do najbardziej newralgicznych miejsc w obrębie tarczy szyjki macicy oraz kanału szyjki macicy.
Pobrany materiał utrwalany jest następnie na szkiełku mikroskopowym i poddany analizie mikroskopowej. Badanie wykonywane jest we wzierniku na fotelu ginekologicznym.
Istnieją dwie klasyfikacje wyników badań cytologicznych:
1) wg Papanicolau z podziałem na 5 grup
2) nowopowstała klasyfikacja w systemie Bethesda z dokładną charakterystyką rozmazu komórek pochodzących z poszczególnych tkanek.
Każdy wynik badania cytologicznego powinien być skonsultowany z ginekologiem. Niekiedy w przypadku stwierdzenia infekcji konieczne może być włączenie celowanego leczenia przeciwzapalnego. W momencie rozpoznania dysplazji cytologicznej postępowanie jest różne w zależności od jej stopnia.
Kiedy pobierać?
Pierwsze takie badanie powinno odbyć się do trzech lat od inicjacji seksualnej. Łatwość wykonania cytologii oraz jej nieduży koszt to idealne cechy, jakie powinno posiadać badanie przesiewowe. Jak jest jednak z rozpowszechnieniem tego skriningu? Niestety tylko co piąta Polka zgłasza się na kontrolne badania przesiewowe. Zwykle są to wizyty w okresie starania się o ciążę. Niestety później po urodzeniu dziecka spada odsetek kobiet zgłaszających się na kontrolę ginekologiczną.
Badanie cytologiczne szyjki macicy nie powinno być wykonane w trakcie krwawienia miesiączkowego. Najlepszym momentem do pobrania komórek z szyjki macicy jest okres między 10 a 20- tym dniem cyklu miesiączkowego.
Warto prawidłowo przygotować się do wizyty ginekologicznej, na której ma być pobrana cytologia szyjki macicy. Zaleca się, aby dwa dni przed badaniem nie współżyć, nie stosować globulek ani innych środków dopochwowych, unikać irygacji pochwy.
Po badaniu cytologicznym może pojawić się niewielkie plamienie z dróg rodnych nawet do kilku dni od wizyty u ginekologa. Plamienie spowodowane jest drażnieniem zakończeń szczoteczki o delikatną powierzchnię szyjki macicy. Dolegliwości ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia.
Cytologia szyjki macicy w ciąży i po połogu
Dzięki wprowadzonym rekomendacjom prowadzenia ciąży u każdej ciężarnej pobierana jest kontrolna cytologia szyjki macicy na jednej z pierwszych wizyt w ciąży. W przypadku stwierdzonego nieprawidłowego wyniku dalsza diagnostyka prowadzona jest już w ciąży. Warto podkreślić fakt, że rak szyjki macicy jest najczęściej występującym nowotworem w ciąży.
Niestety, problem z prowadzeniem badań przesiewowych ujawnia się szczególnie po zakończonym okresie połogu. Każda matka całkowicie koncentruje się na swoim nowonarodzonym dziecku, co może niekorzystnie wpływać na jej zdrowie. W związku z dużą liczbą obowiązków często badanie przesiewowe pod postacią cytologii szyjki macicy jest zaniedbywane i wykonywane albo przy okazji kolejnej ciąży albo po kilku bądź kilkunastu latach.
Cytologia szyjki macicy w przypadku prawidłowych wyników może być pobierana co 3 lata, aczkolwiek coroczne wykonanie tego badania wydaje się być rozsądne.
U niektórych kobiet, w przypadkach stwierdzenia obecności wirusa HPV cytologia powinna być wykonywana częściej. Wirus HPV (Human Papilloma Virus – wirus brodawczaka ludzkiego) jest inicjatorem rozwoju dysplazji szyjki macicy. Jego obecność w komórkach szyjki macicy prowadzi do szybszej transformacji, a tym samym do rozwoju choroby nowotworowej może dochodzić w zdecydowanie krótszym czasie w porównaniu do zdrowej populacji.
Dlaczego warto pamiętać o kontrolnej cytologii?
Badanie to pozwala na wykrycie nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy. Im wcześniej wykryta patologia tym zakres ewentualnych działań operacyjnych staje się bardziej oszczędzający. Wycięcie patologicznej zmiany zapobiega jej transformacji nowotworowej, czyli do progresji do raka szyjki macicy.
Rak szyjki macicy to szósty pod względem częstości zachorowania nowotwór występujący u kobiet. Do czynników ryzyka rozwoju choroby oprócz wczesnej inicjacji seksualnej, dużej liczby partnerów seksualnych, infekcji wirusem HPV zalicza się wielorództwo (dużą liczbę odbytych porodów siłami natury). Szczególny wzrost zachorowalności na raka płaskonabłonkowego szyjki macicy powoduje palenie papierosów.
W zależności od stopnia zaawansowania choroby nowotworowej postępowanie jest odmienne. We wcześniejszych stadiach możliwa jest leczenie operacyjne, z ewentualną uzupełniającą radioterapią. W przypadkach bardziej zaawansowanych leczenie opiera się na chemioterapii i radioterapii. Niestety, każda z wyżej podanych form terapii niesie za sobą liczne powikłania.
Pamiętaj!
Robiąc kontrolną cytologię – dbasz nie tylko o siebie, ale też o swoją rodzinę. Rozpoznanie na wczesnym etapie choroby pozwala na jej całkowite wyleczenie. A Twoja rodzina odzyskuje spokój w obawie o Twoje zdrowie.
