Badanie cytologiczne, czyli tzw. rozmaz szyjkowy określany również mianem „Pap test”, wprowadzone zostało w 1942 r. przez George’a Papanicolau. Pozwala ono wykryć wczesne postaci raka szyjki macicy w stadium przedklinicznym-bezobjawowym. Dzięki niemu można również wykryć stany przednowotworowe (mogące doprowadzić do rozwoju raka szyjki macicy).Istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy są:
- nie wykonywanie badania cytologicznego w ogóle;
- nie wykonywanie tego badania przez długi czas (dłuższy niż 5 lat).
- Optymalnym okresem dla pobrania materiału cytologicznego jest termin pomiędzy 10 a 20 dniem cyklu (najlepsze działanie estrogenów, największa fizjologiczna czystość rozmazów).
Kiedy należy wykonać badanie?
Badania cytologiczne powinny być rutynowo wykonywane u każdej kobiety, po inicjacji seksualnej: początkowo raz w roku przez pierwsze 3-4 lata, a następnie powtarzane nie rzadziej, niż co 3 lata.
Biorąc pod uwagę wieloletni zwykle rozwój choroby, zapewnia to wykrycie jej na etapie przednowotworowym lub wczesnego, w pełni wyleczalnego, stadium. Zalecenia powtarzania badania, co 3 lata u każdej kobiety po 25 r.ż. zwykle do 65 r.ż., dotyczą masowych badań przesiewowych, czyli tzw. skryningu raka szyjki macicy.
U kobiet ze zidentyfikowanymi czynnikami wysokiego ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy, badania należy powtarzać częściej (np. w przypadku obniżonej odporności immunologicznej – infekcja HIV, przeszczepy, dializy, immunosupresja lub infekcje wirusowe typami HPV o wysokiej onkogenności).
Jak się przygotować do badania cytologicznego?
Badanie cytologiczne najlepiej przeprowadzać:
- co najmniej 2 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż dwa dni przed rozpoczęciem miesiączki;
- co najmniej cztery dni po użyciu gałek dopochwowych;
- co najmniej jeden dzień po badaniu ginekologicznym czy USG dopochwowym;
- w dniu badania nie należy robić irygacji.
Niezależnie od klasyfikacji stosowanej do opisu wyniku (Papanicolaou czy Bethesda), wynik badania cytologicznego powinien zawierać opis materiału, wnioski i ewentualne zalecenia – zrozumiałe dla pacjentki.
W dobie szczepień przeciwko najczęstszym onkogennym typom wirusów HPV, badanie cytologiczne nie straci swojej podstawowej roli, czyli wykrywania zmian w obrębie szyjki macicy. Nadal będzie zalecane, jako powtarzane wielokrotnie badanie przesiewowe dla każdej kobiety po inicjacji seksualnej.
Jednak już dziś uważa się, że w przyszłości to właśnie połączenie cytologii i szczepienia,
może zmniejszyć wysoką umieralność Polek na raka szyjki macicy.